Τον Σεπτέμβριο του 2020, για δεύτερη χρονιά, ο Δήμος Αιγιαλείας, η Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Αιγιαλείας και ο οργανισμός Πριμαρόλια διοργάνωσαν το 2ο Φεστιβάλ Πριμαρόλια. Το πριμαρόλι πολιτισμού του 21ου αιώνα με θεματική Κινητικότητες (Mobilities) σάλπαρε ξανά! Ένα ιδεατό καράβι που κουβαλά στα αμπάρια του την ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική κληρονομιά της καλλιέργειας της μαύρης σταφίδας – αυτή που την ενέγραψε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO).
Το πολύτιμο νόμισμα της πόλης του Αιγίου και της ευρύτερης περιοχής αποτέλεσε και αποτελεί κινητήριο δύναμη του εμπορίου, της οικονομίας του τόπου και του πολιτισμού της. Όπως το 2019, έτσι και το 2020 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πριμαρόλια διοργανώθηκε μία σειρά εικαστικών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων γύρω από τη θεματική του με κορωνίδα την έκθεση σύγχρονης τέχνης «Εικόνες ενός Επιπλέοντος Κόσμου» (Images of a Floating World) στην οποία συμμετείχαν καλλιτέχνες από την Ελλάδα, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ιταλία.
Η θεματική «Κινητικότητες» (Mobilities) υπήρξε εξαιρετικά σημαντική μετά την εμφάνιση της πανδημίας του CoVID-19, κάνοντας ένα σχόλιο τόσο σε ιστορικό (19ος αιώνας και οι δρόμοι της σταφίδας) αλλά και σύγχρονο πλαίσιο (κινητικότητες ιδεών, τεχνολογιών, ιών και μεταναστευτικών ροών).Ανεβάζοντας τον πήχη, στοχεύσαμε στο τρίπτυχο σύγχρονη τέχνη – εξωστρέφεια – προφορική ιστορία. Πιο συγκεκριμένα το φεστιβάλ βασίστηκε σε μια σειρά από Απόπλους – προσπάθειες να αναδείξουμε και να δημιουργήσουμε νέες πορείες και θεάσεις στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα. Η αφετηρία: οι πολιτιστικές, ιστορικές και διατροφικές προεκτάσεις ενός πολύτιμου καρπού – η κινητήριος δύναμη: οι καλλιτεχνικές, ακαδημαϊκές και αναπτυξιακές πορείες του φορέα Πριμαρόλια – ο χαρακτήρας: εξωστρεφής, διακαλλιτεχνικός, διεπιστημονικός και παντοτινός (global: σκοπεύοντας να δημιουργήσει συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο με ταυτόχρονη έμπνευση από το τοπικό).
Έκθεση σύγχρονης τέχνης
Θεματική του 2ου Φεστιβάλ Πριμαρόλια αποτελεί η έννοια της κινητικότητας καθώς το όνομα του Αιγίου προέρχεται από το ομηρικό ρήμα αΐσσω που σημαίνει: «θέτω σε κίνηση, κινούμαι ορμητικά». Η έννοια της κινητικότητας είναι σύμφυτη με το Αίγιο, καθώς η πόλη έχτισε υδάτινους διαύλους με λιμάνια της Ελλάδας και του εξωτερικού μέσω της διαχρονικής εμπορικής, διατροφικής, ιστορικής, κοινωνικής και πολιτιστικής αξίας της μαύρης σταφίδας. Η έκθεση ήταν εστιασμένη λοιπόν στην κινητικότητα με τίτλο «Εικόνες ενός Επιπλέοντος Κόσμου» σε ελεύθερη απόδοση του ιαπωνικού όρου «ουκίγιο-ε». Την εποχή που ξεκινούσε και εδραιωνόταν το ταξίδι της μαύρης σταφίδας στα λιμάνια του εξωτερικού, στα ίδια λιμάνια κατέφθαναν έργα εμβληματικών Ιαπώνων καλλιτεχνών- όπως του Χοκουσάι- επηρεάζοντας βαθιά το έργο των Ευρωπαίων δημιουργών.
Στην έκθεση συμμετείχαν εννιά σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες από την Ελλάδα, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ιταλία. Με αλφαβητική σειρά πρόκειται για τους: Susan Collins, Francesco Kiais, Κατερίνα Αθανασοπούλου, Θόδωρος Ζαφειρόπουλος, Γιάννης Κρανιδιώτης, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Βασίλης Μπαλάσκας, Λήδα Παυλή, Βασίλης Ψαρράς. Στο πλαίσιο της έκθεσης οι δημιουργοί παρουσίασαν σειρά νέων έργων που προέκυψαν από τη συνομιλία τους με τον τόπο του Αιγίου. Τα έργα –ψηφιακή τέχνη, διαδραστικά γλυπτά, performance art, εγκαταστάσεις και εικαστικά film– πραγματεύονται τις έννοιες της συλλογικής μνήμης, του νερού, του ταξιδιού και της καρποφορίας μέσα από ένα διεπιστημονικό και διακαλλιτεχνικό πρίσμα. Η έκθεση αποκτά τοποειδικό χαρακτήρα καθώς αναπτύσσεται στο κτήριο «Κανελλόπουλου-Κριτσωταλάκη», μία από τις πιο παλιές σταφιδαποθήκες της πόλης, που αποτέλεσε σταθμό στη βιομηχανική ιστορία της και στο πολιτιστικό της γίγνεσθαι. Πρόκειται για ένα κτήριο που χτίστηκε στις αρχές του 1900 και χρησιμοποιήθηκε ως σταφιδαποθήκη, γραφείο και κατοικία επιδραστικού σταφιδεμπόρου της περιοχής, ενώ αποτέλεσε σκηνικό για τις παγκοσμίου φήμης ταινίες του Θεόδωρου Αγγελόπουλου «Μελισσοκόμος» και «Θίασος».
Παράλληλα με την έκθεση παρουσιάστηκε μία σειρά εκδηλώσεων που αφορούν τον σύγχρονο πολιτισμό, εκπαιδευτικά προγράμματα και ομιλίες για τη μαύρη σταφίδα ως στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς και συλλογικής μνήμης για ολόκληρη την Πελοπόννησο, σε συνεργασία με το ΕΑΠ – Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και την Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.
Artists on board και ρευστές μεταμοντερνικότητες
Ο φορέας έστρεψε την προσοχή του προς ποιοτικούς και μεγάλους οργανισμούς τέχνης-έρευνας με σκοπό την σκιαγράφηση των δικών μας λέξεων-κλειδιών.
Έτσι, εγκαινιάστηκε η συνεργασία του φορέα Πριμαρόλια με τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. στο πλαίσιο παρουσίασης παιδικής θεατρικής παράστασης και εργαστηρίου κίνησης. Η παράσταση «Μαμ Μαμ, ένα μαγικό δείπνο» και το εργαστήριο «Σώμα και αντικείμενο» πραγματοποιήθηκαν στο Φεστιβάλ Πριμαρόλια 2020 με την υποστήριξη της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση – πρόγραμμα «Εξωστρέφεια», σε σύλληψη και χορογραφία της Παναγιώτας Καλλιμάνη.
Παράλληλα υπήρξε μία σειρά ημερίδων κεντρική ιδέα των οποίων αποτέλεσε η συνάντηση, η ανταλλαγή ιδεών και απόψεων πάνω στην καλλιτεχνική πράξη των δημιουργών, τις γέφυρες συνεργασίες, την ερευνητική/επιστημονική διάσταση της καλλιτεχνικής πράξης στο μέρος, στα αρχεία, στην συλλογική μνήμη. Προσκεκλημένοι πέραν των 9 καλλιτεχνών από Ελλάδα, Μ. Βρετανία και Ιταλία υπήρξαν οι Ειρήνη Παπακωνσταντίνου (Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος-Επιμελήτρια MOMus) και Ηλίας Χατζηχριστοδούλου (Ιδρυτής, Καλλιτεχνικός Διευθυντής Athens Digital Arts Festival).
Προφορική ιστορία, ταυτότητα και UNESCO
Το 2020 αποτελεί χρονιά σταθμός για την έναρξη ενός ακόμα νέου project με τίτλο «Προφορική Ιστορία». Ο φορέας Πριμαρόλια εγκαινίασε τη συνεργασία του με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) – Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Δημόσια Ιστορία» και την Ένωση Προφορικής Ιστορίας (ΕΠΙ) με στόχο τη δημιουργία Ομάδων Προφορικής Ιστορίας, την καταγραφή της προφορικής ιστορίας της μαύρης σταφίδας στις περιοχές παραγωγής και τη δημιουργία δημόσιου αποθετηρίου. Στη διημερίδα που πραγματοποιήθηκε, 25-26 Σεπτεμβρίου 2020, συμμετείχαν οι Χάρης Αθανασιάδης (Καθηγητής του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Διευθυντής του ΜΠΣ «Δημόσια Ιστορία» του ΕΑΠ), Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν (Πρόεδρος της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας), Αντώνης Αντωνίου (Ιστορικός, Διδάσκων στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), Δήμητρα Λαμπροπούλου (Ιστορικός, Επικ. Καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ).
Με την έναρξη του 2021, δημιουργήθηκε η πρώτη Ομάδα Προφορικής Ιστορίας για τη ΜΑύρη Σταφίδα (ΟΠΙ-ΜΑΣ) και ταυτόχρονα ξεκίνησε η δημιουργία ενός ψηφιακού αποθετηρίου.
// Ενδιαφέρουσες πληροφορίες γύρω από τη σταφίδα
«Πριμαρόλια»: Πριμαρόλια ονομαζόταν η αναχώρηση των πρώτων καραβιών, φορτωμένων με τη νέα σοδειά σταφίδας. Τα καράβια σάλπαραν μέσα σε εορταστική ατμόσφαιρα με μουσικούς να παίζουν στην προβλήτα και τον πληθυσμό να συγκεντρώνεται στο λιμάνι για να αποχαιρετίσει το πλήρωμα. Επιστρέφοντας τα καράβια αυτά έφερναν «πλούτον και πολιτισμόν από την Εσπερίαν», χρηματοδοτώντας κατά μεγάλο ποσοστό το νεοσύστατο μετεπαναστατικό ελληνικό κράτος, τις υποδομές του, τα λιμάνια και τις πόλεις του εξασφαλίζοντας καλύτερη ποιότητα ζωής για τους πολίτες.
Τον 19ο αιώνα η εμπορική σύνδεση περιοχών της Ελλάδας με άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια δημιούργησε δεσμούς με ανερχόμενα αστικά κέντρα και ξένες κουλτούρες. Περιοχές όπως το Αίγιο, η Πάτρα, ο Πύργος, η Καλαμάτα, η Κόρινθος, η Ζάκυνθος επικοινωνούσαν με λιμάνια της Ευρώπης. Οι θάλασσες ανέκαθεν λειτουργούσαν ως δίαυλοι επικοινωνίας, κομίζοντας πολιτιστικά ερεθίσματα κι αναφορές σε ξένες κουλτούρες και νοοτροπίες.
// Λέξεις
Στο γλωσσάρι καταγράφουμε διαρκώς λέξεις που σχετίζονται με τον κύκλο της σταφίδας, όπως π.χ. το «κουτρούλι: Η διαδικασία της ανάσκαψης του χώματος ανάμεσα στις αράδες και της συσσώρευσής του σε μικρούς λοφίσκους» ή το «Σύσιμο: Το αναποδογύρισμα των απλωμένων στο αλώνι σταφυλιών έτσι ώστε να ωριμάσει εξίσου από όλες τις πλευρές» ή η «Μάκινα: Ογκώδες μηχάνημα με ξύλινο περίβλημα για την πραγματοποίηση του μακιναρίσματος, της διαλογής της σταφίδας».
// Παραγωγή και παραγωγοί σήμερα
Η κορινθιακή μαύρη σταφίδα αποτελεί το κύριο εισόδημα για χιλιάδες παραγωγούς της Αιγιάλειας, όπου παράγεται η κορυφαία ποιότητα σταφίδας με την ΠΟΠ ονομασία «ΒΟΣΤΙΤΣA». Πρόκειται για ένα πολύτιμο παραδοσιακό Ελληνικό προϊόν με εξαγωγικό κυρίως χαρακτήρα (εξάγεται κατά 95% σε χώρες όπως Αγγλία, Ολλανδία κ.ά.) που έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Ελλάδας, ιδίως για τις περιοχές στις οποίες ευδοκιμεί. Πρόκειται για υπερτροφή. Η υψηλή διατροφική της αξία και οι ευεργετικές ιδιότητες έχουν αποδειχθεί επιστημονικά σε σχετικές έρευνες. Η παγκοσμίως γνωστή Κορινθιακή Σταφίδα με το όνομα “VOSTIZZA” καλλιεργείται αποκλειστικά στην ημιορεινή και ορεινή περιοχή της Αιγιάλειας και διακρίνεται για το υπέροχο άρωμα και την μοναδική γεύση της.
Πρόγραμμα εκδηλώσεων: https://primarolia.com/programme_2020/
