O οργανισμός Πριμαρόλια έχει εκπονήσει ένα σχέδιο για την ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού της μαύρης σταφίδας μέσα από διεπιστημονικές και διακαλλιτεχνικές συνεργασίες. Ως μέρος αυτού του σχεδίου, η Πριμαρόλια ΑΜΚΕ με συνδιοργανωτές τον Δήμο Αιγιαλείας και τη Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Αιγιαλείας διοργάνωσαν το 1ο Φεστιβάλ Πριμαρόλια «Ταξίδι στους δρόμους της μαύρης σταφίδας», 5-20 Οκτωβρίου 2019, στο Αίγιο.
Τα παλιά χρόνια, τον 19ο αιώνα, έφευγαν τέτοια εποχή από την πόλη μας τα περίφημα Πριμαρόλια, τα πρώτα καράβια φορτωμένα με τη νέα σοδειά και την καλύτερη ποιότητα Κορινθιακής – μαύρης σταφίδας “Vostizza”. Τα πλοία αναχωρούσαν μέσα σε μουσικές και γιορτές για τα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης: Λίβερπουλ, Λονδίνο, Τεργέστη, Μασσαλία, Άμστερνταμ, Αμβούργο, Οδησσό. Επιστρέφοντας έφερναν «πλούτον και πολιτισμόν από την Εσπερίαν», χρηματοδοτώντας κατά μεγάλο ποσοστό το νεοσύστατο μετεπαναστατικό ελληνικό κράτος και παίζοντας σημαντικό ρόλο στη νεότερη ιστορία της χώρας.
Το νέο Φεστιβάλ Πριμαρόλια, με σύγχρονη προσέγγιση και αντίληψη, δημιουργεί το Πριμαρόλι πολιτισμού του 21ου αιώνα, ένα ιδεατό καράβι που κουβαλά στα αμπάρια του την ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική κληρονομιά της καλλιέργειας της μαύρης σταφίδας, αυτή που την ενέγραψε το 2018 στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO).
Ανοίγοντας για πρώτη φορά το εμβληματικό διατηρητέο κτίριο σταφιδαποθήκης του 1900 στην παραλία Αιγίου, το Φεστιβάλ φιλοξένησε εκεί και παρουσίασε μια σειρά δράσεων. Στοχεύοντας στη δικτύωση με τις χώρες και τα λιμάνια της μαύρης σταφίδας, υποδεχθήκαμε εικαστικούς καλλιτέχνες από την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία, απολαύσαμε τις ξεναγήσεις στην έκθεση σύγχρονης τέχνης «Έλα στον κήπο μου» με έργα τα οποία δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση και τον τόπο, παρακολουθήσαμε κινηματογραφικές ταινίες για καλλιτέχνες και δημιουργούς από τη Γαλλία, την Ολλανδία και τη Γερμανία, καλλιτέχνες και μουσικούς από τα δικά μας λιμάνια, Αίγιο και Πάτρα αλλά και μια πρωτότυπη θεατρική παράσταση «Το πριμαρόλι της Ζωής». Υποδεχθήκαμε σε καθημερινή βάση σχολεία και μαθητές στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, φυτεύοντάς τους τις έννοιες της καλλιέργειας, της ιστορίας και του πολιτισμού της μαύρης σταφίδας. Τέλος, σε δύο ενημερωτικές εσπερίδες, ακούσαμε επιστήμονες και ειδικούς περί σταφίδας, αρχιτεκτονικής, πολιτισμού και ανάπτυξης και συζητήσαμε διερευνώντας το μέλλον και συνδιαμορφώνοντας το φορτίο και τη ρότα του καραβιού μας.
Έκθεση σύγχρονης τέχνης «Έλα στον κήπο μου»
Οκτώ εικαστικοί καλλιτέχνες από την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία κατέφθασαν στο Αίγιο για πρώτη φορά για να συνομιλήσουν με τον τόπο και να δημιουργήσουν νέα καλλιτεχνικά έργα. Αφορμή το Φεστιβάλ Πριμαρόλια, το τοπίο της περιοχής αλλά και η διαχρονική εμπορική, διατροφική, ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική αξία της μαύρης σταφίδας. Η έκθεση εστίασε στη μεταφορική έννοια του κήπου. Δανείστηκε τον τίτλο της από την ποίηση της Αμερικανίδας Emily Dickinson και τον ομώνυμο στίχο της, ιδωμένο ως τόπο συνάντησης και συνάθροισης αισθήσεων, συστατικών, αντικειμένων, ιδεών – ένα σημείο σύζευξης ύλης και νοήματος, παρελθόντος και μέλλοντος. Η νέα αυτή εικαστική σπορά ανθρώπων, ιδεών, συναντήσεων πραγματοποιήθηκε στην παραλιακή ζώνη της πόλης, η οποία κατά τον Μεσαίωνα ονομαζόταν Βοστίτσα, δηλαδή Πόλη των Κήπων, δίνοντας το όνομα της στην περίφημη τοπική μαύρη σταφίδα «Vostizza».Οι καλλιτέχνες από την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία Rob Kesseler, Agalis Manessi, Άγγελος Αντωνόπουλος, Λουκάς Μεσσηνέζης, Γιάννης Μπρούζος, Κώστας Παππάς, Μαρία Τσάγκαρη, Βασίλης Ψαρράς εμπνεύστηκαν από τον τόπο, τον σπόρο και την ιστορία του και τον προσέγγισαν διεπιστημονικά και διακαλλιτεχνικά με μια σειρά νέων έργων (εικόνες από μικροσκόπιο, μικτές εγκαταστάσεις, film, performance για κάμερα, ηχητικά γλυπτά, κεραμικά), σχεδιασμένων και υλοποιημένων ειδικά για τον χώρο και τη θεματική της έκθεσης. Ο καρπός μέσα από το μικροσκόπιο του Kesseler θέτει τους θεμέλιους σπόρους της έκθεσης. Ο Αντωνόπουλος χτίζει χώρους εξωτερικούς και εσωτερικούς για να υποδεχτούν το φυτευτικό υλικό. Στο έργο του Ψαρρά το έδαφος επαναπροσδιορίζεται ποιητικά και φιλοξενεί τη φύτευση του κήπου. Ο Μεσσηνέζης και ο Μπρούζος αναδεικνύουν ένα γλυπτικό αφήγημα του κήπου μέσα από μυστηριώδη άνθη. Το έργο της Μάνεση αναδεικνύει αφαιρετικά το μέσο το οποίο μεταφέρεται με την ορμή του ανέμου – όπως η γύρη. Η Τσάγκαρη περιηγείται σε φανταστικούς κήπους αναζητώντας την επικονίαση των ανθών τους. Ο Παππάς προσεγγίζει το χώρο ως ένα ενδιάμεσο μέρος για να λάβει χώρα η διαδικασία της φωτοσύνθεσης.
Η έκθεση (5-20/10) -σε επιμέλεια της Νάνσυ Χαριτωνίδου– απέκτησε έναν τοποειδικό χαρακτήρα καθώς αναπτύχθηκε μέσα σε ένα διατηρητέο και αναπαλαιωμένο κτίριο, μια από τις παλιές σταφιδαποθήκες που κουβαλούν τη βιομηχανική ιστορία της πόλης αλλά και τον νεότερο πολιτισμό της. Το κτίριο χτίστηκε το 1900 ως σταφιδαποθήκη, γραφείο και κατοικία μεγάλου σταφιδεμπόρου, ενώ το 1985 το μέρος αποτέλεσε σημείο έμπνευσης για τον Θ. Αγγελόπουλο για τις σκηνές του Σινέ Πάνθεον στον «Μελισσοκόμο» του.
Εκπαιδευτικά εργαστήρια
Πολύ σημαντική δράση του 1ου Φεστιβάλ υπήρξαν τα καθημερινά εκπαιδευτικά προγράμματα (υπεύθυνη: Νάνσυ Χαριτωνίδου) με τη συμμετοχή σχολείων και μαθητών. Κατά την επίσκεψη τους οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία της πόλης του Αιγίου μέσα από την ξενάγηση σ’ ένα εμβληματικό διατηρητέο κτίριο της νεότερης κληρονομιάς μας και να έρθουν κοντά στο καλλιτεχνικό έργο σύγχρονων καλλιτεχνών που έχουν εμπνευστεί από το τοπίο και την ιστορία της περιοχής. Μεταξύ 5-20 Οκτωβρίου, πάνω από 1.100 μαθητές ξεναγήθηκαν στην έκθεση, έχοντας την ευκαιρία να μυηθούν σε ένα καινούριο κόσμο, να εμβυθιστούν στα μυστικά σύγχρονων μορφών τέχνης και να συμμετάσχουν με τις απόψεις τους πάνω στις έννοιες των έργων των καλλιτεχνών. Ολοκλήρωσαν την περιήγησή τους στο εργαστήριο κυανοτυπίας (cyanotype) όπου, εμπνευσμένοι από το έργο του Βρεττανού Rob Kesseler που παρουσιαζόταν στην έκθεση, δημιούργησαν καθένας ένα μοναδικό εικαστικό έργο, με την τεχνική της κυανοτυπίας.
Απολογισμός
Αν οι αριθμοί αποτελούν ένδειξη επιτυχίας, η οργανωτική και δημιουργική ομάδα Πριμαρόλια είναι χαρούμενη για μια σειρά αποτελεσμάτων:
● Οι καταμετρημένοι επισκέπτες της έκθεσης (5-20/10) ξεπέρασαν τους 2.100.
● Οι καταμετρημένοι μαθητές από όλη την Αιγιάλεια κατά τις σχολικές επισκέψεις και τη συμμετοχή στα καλλιτεχνικά εργαστήρια ξεπέρασαν τους 1.100.
● Η κοινωνική αποδοχή του εγχειρήματος υπήρξε πολύ μεγάλη, κάτι που δείχνει πως ο τόπος έχει ανάγκη να βασιστεί στο διαχρονικό δυνατό του χαρακτηριστικό: την μαύρη σταφίδα και την πολιτιστική κληρονομιά της.
● Το Φεστιβάλ Πριμαρόλια και η έκθεση σύγχρονης τέχνης απέσπασαν την αιγίδα και την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού, μετά από κατάθεση επιμελητικού φακέλου την Άνοιξη του 2019.
● Το Φεστιβάλ είχε ενεργή παρουσία και ενημέρωση μέσω internet website, social media και hashtags (Facebook, Instagram), κατάλογο έκθεσης, πρωτότυπα γραφιστικά (εκδηλώσεις, banner κτηρίου-δημοσίων χώρων), πρωτότυπο οπτικοακουστικό υλικό (επίσημο trailer, teasers εκπαιδευτικών, παραστάσεων), φωτογραφικά albums έργων και δράσεων και ένα μικρό ντοκιμαντέρ τεκμηρίωσης (6’) έκθεσης και εγκαινίων.
● Το Φεστιβάλ Πριμαρόλια και η έκθεση σύγχρονης τέχνης αποτέλεσαν αντικείμενο κινηματογραφικής καταγραφής και έμπνευσης για το ντοκιμαντέρ «Πριμαρόλια: Το Ταξίδι της μαύρης σταφίδας στον χρόνο» (2019, 72’) σε σκηνοθεσία του Παναγιώτη Κακαβιά (συμπαραγωγή KFilms, ΕΡΤ, COSMOTETV)
● Το ντοκιμαντέρ «Πριμαρόλια: Το Ταξίδι της μαύρης σταφίδας στον χρόνο» επιλέχθηκε για το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2020, με επίσημη προβολή την Παρασκευή 6 Μαρτίου 2020!
● Για το φεστιβάλ δημιουργήθηκε ειδικά και παρουσιάστηκε το θεατρικό έργο «Το Πριμαρόλι της Ζωής» (θεατρική μεταφορά ομώνυμου διηγήματος) με πρωτότυπη σκηνοθετική, σκηνογραφική και μουσική προσέγγιση.
● Το Φεστιβάλ και η έκθεση παρουσιάστηκαν σε πανελλήνιο επίπεδο, στον έντυπο, ηλεκτρονικό τύπο και τηλεοπτικά ΜΜΕ (ΕΡΤ, Η Καθημερινή, Το Βήμα, Τα Νέα της Τέχνης, Art 22, CultureNow, Goethe Institut κ.α.)
● Οι ακαδημαϊκές αιγίδες από το University of the Arts London (UAL) και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας, InArts Lab), τα προσκεκλημένα επιμελητικά κείμενα (Prof. Janis Jefferies, Goldsmiths University of London), οι διαθεματικές ομιλίες (Geert Vermeire, επιμελητής, Δρ. Άλκιστις Ρόδη, Τμήμα Αρχιτεκτονικής Παν/μιο Πατρών) και οι συνεργασίες με πανελλήνιους φορείς πολιτισμού (Ινστιτούτο Goethe, Γαλλικό Ινστιτούτο, Αρχείο ΕΡΤ, Cine TRIANON, Κινηματογραφική Λέσχη Αιγίου) μεταξύ άλλων, επιβεβαίωσαν την γέφυρα μεταξύ σύγχρονης τέχνης, έρευνας και πολιτισμού.
● Ο κατάλογος της έκθεσης σύγχρονης τέχνης βρίσκεται ήδη στη συλλογή της Βιβλιοθήκης της Εθνικής Πινακοθήκης Αθηνών, της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου αλλά και της Βιβλιοθήκης του χώρου πολιτισμού ΦΟΥΓΑΡΟ (Ναύπλιο).
● Η ανερχόμενη ομάδα των 10 εθελοντών βοήθησε δραστικά και αποφασιστικά σε τομείς παραγωγής του Φεστιβάλ και της έκθεσης.
● Σημαντικές προσωπικότητες τίμησαν την έκθεση και το Φεστιβάλ, άνθρωποι της τέχνης από Ελλάδα και εξωτερικό, ακαδημαϊκοί, πολιτικοί, πρέσβεις, βουλευτές, η πρώην Υπουργός παιδείας Σία Αναγνωστοπούλου αλλά και δύο πρώην πρωθυπουργοί, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Αλέξης Τσίπρας, δίνοντας ενθαρρυντικό μήνυμα για την ποιότητα και τη συνέχεια του θεσμού.
