Μιλώντας για όρια: Που οδεύουμε από δω και πέρα;

Κείμενο

Το θέμα του Φεστιβάλ Πριμαρόλια 2022 είναι οι τροχιές ενώ η έκθεση Where Do We Go From Here επικεντρώνεται στα όρια. Αυτή είναι η 4η έκδοση από το 2019 και με τιμά ιδιαιτέρως το γεγονός ότι έως τώρα έχω γράψει τρία (3) δοκίμια για όλες τις εκδόσεις.

Εξαιτίας της πανδημίας, έγραψα αυτά τα κείμενα από την απόσταση ενός άλλου νησιού, την Αγγλία, μακριά από τις ακτές μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας που έχει χτιστεί και διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια των αιώνων. Από την σύλληψή της, οι μύθοι της Ευρώπης έχουν στηρίξει πρακτικές οικοδόμησης συνόρων που αναπόφευκτα δημιουργούν αποκλεισμούς και οι οποίες με διάφορες μορφές έχουν παραμείνει στον ευρωπαϊκό λόγο.

Είναι οδυνηρά παράδοξο να σημειωθεί ότι η ιδέα των συνόρων υπήρξε τόσο ουσιαστικό κομμάτι μιας διαλυόμενης, διάτρητης και μεταβαλλόμενης γης που βρισκόταν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Κάποτε υπήρχε, μόνο η λεκάνη της Μεσογείου, για να καθορίζει τα Διάτρητα Γεωγραφικά Σύνορά της· τα οποία εκτείνονταν από τις Ηράκλειες Στήλες στη Δύση, έως τη Μαύρη Θάλασσα στην Ανατολή. Η Μαύρη Θάλασσα βρίσκεται τώρα υπό μαζική καταστροφή ανθρώπων και πόλεων καθώς και θαλάσσιους και χερσαίους αποκλεισμούς του εμπορίου.

Όμως, επίσης είναι καιρός να αναλογιστούμε ο καθένας προσωπικά, πού βρισκόμαστε στον κόσμο, καθώς τα ταξίδια αρχίζουν να ανοίγουν και οι άνθρωποι κινούνται διστακτικά προκειμένου να συναντήσουν την οικογένεια και τους φίλους τους, καθώς το κόστος ζωής αυξάνεται και ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται αδυσώπητα.

Θυμάμαι έντονα έναν από τους χαλαρούς περιπάτους που έκανα το 2017 στο Αίγιο, έναν μικρό παράδεισο, κατά μήκος μιας άλλης ακτής και δίπλα στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό, μια περιοχή βιομηχανικής σημασίας που χρονολογείται από το 1890. Ήταν μια περίοδος κατά την οποία οι φημισμένες εξαγωγές σταφίδας μειώθηκαν, ακριβώς τη στιγμή που εισήχθη η τεχνολογία των σιδηροδρόμων σε όλο το νεοσύστατο κράτος της Ελλάδας με στόχο το μελλοντικό εμπόριο σε άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια. Τέτοια παράδοξα υπάρχουν παντού.

Ως αφοσιωμένοι και ευφάνταστοι, οι δύο επιμελητές της έκθεσης τονίζουν ότι οι καλλιτέχνες που προσκαλούν για τις εκθέσεις τους, αντιμετωπίζουν πάντα τα ζητήματα, τις προκλήσεις και τα παράδοξα που διατρέχουν τη σύγχρονη ζωή μας. Με κάθε νέα ανάθεση, ανοίγονται διαφορετικά όρια εμπειρίας για να μας υπενθυμίσουν πού μπορούμε να κάνουμε το επόμενο βήμα μας, την επόμενη κίνησή μας προς ένα νέο ταξίδι, ασφαλέστερο για μερικούς από άλλους.

Όταν έγραψα στο πρώτο δοκίμιο το 2019, «Οι υλοποιημένες γεωγραφικές περιοχές συνδυάζονται με ευφάνταστες προβολές που στηρίζονται στις ανθρώπινες ικανότητες να επαναχαρτογραφούν και να μεταμορφώνουν την καθημερινότητα μέσα από ουσιώδεις ενέργειες και στοχαστικές συζητήσεις», ελάχιστα είχα φανταστεί πόσο σημαντικό θα γινόταν το φεστιβάλ Primarolia, έχοντας ως έδρα του ένα ιδιαίτερο μέρος τόσο μεγάλης ιστορικής σημασίας στη βόρεια Πελοπόννησο. Οι εκθέσεις ξεκίνησαν με έργα τέχνης σε συμβολικά περιβάλλοντα και μεταφορικούς κήπους, κινήθηκαν μέσα από τους ρυθμικούς τόνους των φωνητικών λέξεων του James Joyce που αντηχούν την «Οδύσσεια» του Ομήρου (2020), φτάνοντας στο «Threading Networks» («Δίκτυα νημάτων») το οποίο συνδύασε ανόμοιες οντότητες μέσω των υλικών και ηλεκτρονικών μηνυμάτων του σε πολιτιστικές πρακτικές και δίκτυα επικοινωνίας (2021).

Με την υποστήριξη του οργανισμού ΝΕΟΝ, τα δίκτυα εξαπλώνονται, γίνονται όνειρα για άλματα στο άγνωστο, πέρα από τα όρια που προσπαθούν να μας περιορίσουν. Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές το 2022, επιστρέφω στον Καλβίνο, στις Αόρατες Πόλεις, το οποίο γράφτηκε το 1972 και αναφέρεται σε έναν νεαρό φοιτητή τέχνης που ονειρευόταν να ταξιδέψει σε άλλους κόσμους.

"Υπάρχει ένα αόρατο νήμα που συνδέει το ένα ζωντανό ον με το άλλο για μια στιγμή, στη συνέχεια ξετυλίγεται, έπειτα τεντώνεται και πάλι μεταξύ των κινούμενων σημείων καθώς σχεδιάζει νέα και γρήγορα μοτίβα ...’’